De wereld van Lucas #2 Geschiedschrijver en evangelist

Lucas als academicus

We hadden het al over Lucas als academicus. Vaker dan anderen beschrijft hij kwalen, van mensen die ziek waren, met voor die tijd vak-technische medische termen. Hij neigt ook naar concrete details. De ‘koorts’ van Petrus’ schoonmoeder is bij hem ‘zware koorts’. Als medicus gaat hij net dat beetje dieper in op de aard van haar probleem. Bij de man met de verschrompelde hand specificeert hij dat het zijn rechterhand is. Zulk oog voor detail typeert hem.

Lucas als reiziger

Ook de oversteek van Troas naar Macedonië krijgen we met het nodige detail:

We zetten rechtstreeks koers naar Samotrake; de dag daarop voeren we verder naar Neapolis. Van daar reisden we naar Filippi (Hand. 16:11-12).

Van Filippi vermeldt hij dan dat het ‘een belangrijke stad in dat deel van Macedonië’ is, en dat het ‘volgens Romeins recht wordt bestuurd’. Ook van de tocht van Filippi naar Tessalonica krijgen we de details van de reisroute:

Via Amfipolis en Apollonia reisden ze naar Tessalonica, waar de Joden een synagoge hadden (17:1).

Dit laatste detail geeft een contrast met Filippi, waar geen synagoge was: het verklaart Paulus’ verschillende aanpak in beide steden. Over de zeereis van Macedonië terug naar Judea lezen we:

… we zetten rechtstreeks koers naar Kos. De dag daarop bereikten we Rhodos, en van daar voeren we naar Patara. Daar vonden we een schip dat de oversteek naar Fenicië zou maken (Hand. 21:1-2).

Die tweede etappe leidde langs Cyprus, dat op ruime afstand (aan de zuidzijde) werd gepasseerd:

We kregen Cyprus in zicht, maar lieten het links liggen en zeilden verder naar Syrië, waar we de haven van Tyrus binnenliepen.

Daar moest het schip zijnlading lossen (vs 3). Twee jaar later moeten ze juist aan de noordzijde dicht onder de kust zeilen:

Nadat we uit Sidon vertrokken waren hadden we met veel tegenwind te kampen, en daarom voeren we om Cyprus heen. We doorkruisten de zee bezuiden Cilicië en Pamfylië en liepen Myra in Lycië binnen (Hand. 27:4-5)

Het lijkt van weinig belang, maar het typeert Lucas die streeft naar nauwkeurigheid. En dat schenkt ons vertrouwen in de rest van zijn verhaal: Lucas is een man die graag tot in alle details correct is en als een goed wetenschapper alles controleert wat hij opschrijft. Ook wat hij van anderen hoort, neemt hij niet zomaar over: hij heeft

‘alles van de aanvang af nauwkeurig nagegaan’ (Luc. 1:1).

Lucas als historicus

In zijn historische feiten vinden we diezelfde neiging tot detail en nauwkeurigheid. Hij begint het verhaal over Jezus’ prediking (Luc. 3) met het optreden van Johannes de Doper, en dateert dat dan met de grootst mogelijke accuratesse:

• In het vijftiende jaar van de regering van keizer Tiberius,
• toen Pontius Pilatus Judea bestuurde,
• en Herodes tetrarch was over Galilea, zijn broer Filippus over het gebied van Iturea en Trachonitis, en Lysanias over Abilene,
• en toen Annas en Kajafas hogepriester waren

De profetie van Agabus door Louis Cheron (Notre-Dame van Parijs)

In Handelingen vermeldt hij de aankondiging van een komende hongersnood door de profeet Agabus, en de vervulling daarvan:

In diezelfde tijd (voorspelde een profeet), die Agabus heette, door de Geest dat de wereld door een grote hongersnood zou worden getroffen, iets dat tijdens de regering van Claudius inderdaad gebeurd is (Hand. 11:27-28).

Diezelfde keizer Claudius komen we opnieuw tegen als Paulus in Korinte is:

… een Jood, genaamd Aquila, van geboorte uit Pontus, die juist uit Italië gekomen was met Priscilla, zijn vrouw, omdat Claudius bevolen had, dat alle Joden Rome zouden verlaten (Hand. 18:2).

Die nauwgezetheid zien we ook wanneer hij ons meteen na Jezus’ doop het geslachtsregister geeft van Jozef, de man van Maria, die hij tekent als directe afstammeling van David (en dus degene die eigenlijk op de troon hoorde te zitten in plaats van het geslacht van Herodes), maar ook als nakomeling van Adam en (als ‘zoon’ van God) daarmee een ‘tweede Adam’. Zo’n geslachtsregister zou wellicht te vinden zijn geweest in de verslaglegging van die volkstelling die hij noemt in hoofdstuk 2, maar in elk geval heeft hij moeite moeten doen om die informatie uit te zoeken. Hij citeert ook de brief van de legeroverste Claudius Lysias aan de stadhouder Felix, waarin de garnizoenscommandant zijn superieur heel slim opzadelt met een probleem waaraan hij zich zelf dreigt te vertillen en waarin hij bovendien zijn eigen blunder (mishandeling van iemand met Romeins burgerrecht) juist weet voor te stellen als een actie gericht op de veiligheid van die burger (Hand. 23:26-30). We weten hier niet hoe Lucas er in is geslaagd inzage te krijgen in deze brief, maar hij heeft er kennelijk voldoende moeite voor gedaan.

Lucas als evangelist

En die nauwgezetheid zien we dus ook in de aanpak van zijn evangelie:

Nadat reeds velen zich tot taak hebben gesteld om een verslag te schrijven over de gebeurtenissen … die ons zijn overgeleverd door degenen die vanaf het begin ooggetuigen zijn geweest … leek het ook mij goed om alles van de aanvang af nauwkeurig na te gaan en deze gebeurtenissen in ordelijke vorm voor u, hooggeachte Theofilus, op schrift te stellen (Luc. 1:1-3).

De woorden en uitdrukkingen die ons hier moeten opvallen zijn:

ooggetuigen (van het begin af), nauwkeurig nagaan (van de aanvang af), en ‘in ordelijke vorm’.

De eerste twee vallen overal op: dit leest inderdaad als een verslag van ooggetuigen. Lucas mag dan zelf geen ooggetuige zijn geweest, zijn verhaal komt volledig van mensen die dat wel waren. Het derde punt vraagt wat meer aandacht. Dit betekent niet: in chronologische volgorde, want die is er niet, zoals velen hebben opgemerkt. Het betekent: gerangschikt naar thema, zodat de boodschap duidelijk overkomt. Want dat is zijn doel (vs 4). Daarom mag je hem hier ook geen onnauwkeurigheid verwijten: als goed wetenschapper geeft hij aan wat zijn doel en zijn aanpak zijn, en daar houdt hij zich wel degelijk aan.

De volkstelling

Daarom is het zo ironisch dat juist deze ijver tot nauwkeurigheid zich tegen hem heeft gekeerd. Het bekende geboorteverhaal begint hij met:

In die tijd kondigde keizer Augustus een decreet af dat alle inwoners van het rijk zich moesten laten inschrijven.

Deze eerste volkstelling vond plaats tijdens het bewind van Quirinius over Syrië (Luc. 2:1-2). Dit is een van de felst bediscussieerde verzen van de Schrift. Eerst zou er historisch niets bekend zijn van zulke volkstellingen in het Romeinse rijk, maar later bleek dat er in Egypte elke 14 jaar zo’n telling werd gehouden, dus waarom niet ook elders?
Inderdaad lijkt dat ‘eerste’ (NBG’51: voor het eerst) in die richting te wijzen. Ernstiger was echter dat Publius Sulpicius Quirinius ‘keizerlijk legaat’ over Syrië is geweest in de periode 6-9 na Chr. Inderdaad is er toen (meteen in 6 na Chr.) een volkstelling geweest (die Lucas noemt in Hand 5:37). Maar in Judea regeerde toen al Herodes’ zoon Archelaüs (Matt. 2:22); Jezus’ geboorte kan niet later hebben plaats gehad dan 4 v. Chr., het sterfjaar van Herodes de Grote, en meer waarschijnlijk in 6 á 5 v. Chr. Sommigen betogen dat Quirinius al eens eerder een ambtstermijn in Syrië zou hebben gehad, maar dat is niet echt hard te maken. Anderen menen echter dat Lucas met prōtè (eerst) in feite bedoelt: Deze volkstelling vond eerder plaats dan die tijdens het bewind van Quirinius over Syrië (dus die van Hand. 5:37). De ironie is dat Lucas dan zegt dat je die twee volkstellingen niet moet verwarren, maar dat juist die mededeling er de oorzaak van is dat moderne lezers dat nu precies wel doen, om hem dan vervolgens te beschuldigen van onbetrouwbaarheid.

R.C.R.

+

Voorgaand

De wereld van Lucas #1 Intro – Geneesheer, academicus en evangelist Lucas

2020 jaar geleden werd de weg geopend

Jezus Christus De Zoon van Adam, de Zoon van God

++

Aanvullend

1. Enkele kernpunten van het Christelijk geloof
2. Effectief Bijbellezen: De Taal van de Bijbel en Wijzen uit het Oosten
3. Verwaarloosde geboortedag en sterfplaats 1 Rabbijn Jeshua en Romeinse weerstand
4. Het feest van de huidige geldgod
5. Azteekse en Romeinse tradities die ons nog steeds beïnvloeden
6. Saturnus, Janus, Zeus, Sol, donkerte, licht, eindejaarsfeesten en geschenken
7. Voorwerpen rond de geboorte en dood van Jezus
8. Na 2020 jaar

+++

Ostracon met registratie van een Romeinse volkstelling (Nationalbibliothek, Wenen)

Verwant

1. Lukas, arts en evangelist?
2. Verhaal in een notendop
3. Quirinius
4. Quirinius’ volkstelling
5. De volkstelling van Quirinius
6. Lukas en de voorouders van Jezus
7. Feestvieren met Jezus!
8. Bybelstudie – Lukas en Handelinge deel 1