Religieuze en politieke uitdaging voor rooms-katholieke kerk en pauselijke autoriteit.
Luther in Worms, ingekleurde houtsnede, 1577
Binnen het westerse christendom in het zestiende-eeuwse Europa kwam er een religieuze en politieke uitdaging voor de rooms-katholieke kerk en pauselijke autoriteit.
Hoewel de Reformatie meestal wordt beschouwd als begonnen met de publicatie van de vijfennegentig stellingen door Maarten Luther in 1517, was er geen schisma tussen de katholieke kerk en de ontluikende Luther tot het edict uitgevaardigd door keizer Karel V op de Rijksdag van Worms op 26 mei 1521. Het edict verklaarde Luther als een koppige ketter en verbood burgers van het “Heilige Roomse Rijk” het lezen of bezit van zijn geschriften. Maar allen die zijn ideeën verdedigden of verspreiden werden ook als vijanden van de “Enige Ware Kerk” aanschouwd.
Op theologisch niveau had Luther het absolute gezag van de paus over de kerk aangevochten door vol te houden dat de aflatenleer, zoals geautoriseerd en onderwezen door de paus, verkeerd was. Met de verspreiding van Gods Woord in de volkstaal kwam er voor die zogenaamd enige ware Kerk nog een groter gevaar op hen af. Door het lezen van de bijbel zouden de mensen namelijk nog meerdere onbijbelse leerstellingen kunnen ontdekken en zou zulk een kennis of besef van valse doctrines het gezag van de Rooms Katholieke Kerk verder ondermijnen.
Buiten Luther bewoog er verder heel wat dat het kerkgebeuren op stelten zou zetten en heel wat bloed zou doen vloeien.
Zwitserse reformator Huldrych Zwingli
Huldrych Zwingli (ook gekend als Ulrich Zwingli) had het gebruik van vasten aangekaart en stelde de corruptie in de kerkelijke hiërarchie vast, alsook viel hij het gebruik van afbeeldingen in gebedshuizen aan. In 1525 had Zwingli ook een nieuwe communie liturgie ter vervang ing van de mis geïntroduceerd. Zwingli botste ook met de wederdopers, wat resulteerde in hun vervolging, waardoor er een volksbeweging op gang kwam. Vooral wederdopers of anabaptisten en Baptisten die de Drie-eenheid en kinderdoop aanvochten werden door de Rooms Katholieken zowel als door de reformisten als ketters aanschouwd en vervolgd.
Frans-Zwitserse christelijke theoloog Johannes Calvijn
Vanuit Genève kwam Johannes Calvijn (oorspronkelijk Jehan Cauvin geheten) als een onvermoeibare polemische en verontschuldigende schrijver voor veel controverse zorgen. Hij schreef commentaren op de meeste Bijbelboeken, confessionele documenten, en verschillende andere theologische verhandelingen, die de aandacht trokken van burgers die deze teksten nu konden vergelijken met wat er in de Bijbel stond en wat de Rooms Katholieke Kerk hen vertelde.
Vijandigheidvan de Rooms-katholieken
De Cevennen (Frans: Cévennes) een streek en bergketen in het Centraal Massief in het zuiden van Frankrijk.
In de ruige en geïsoleerde regio van de Cevennen kreeg een etnoreligieuze groep Franse protestanten welke hoofdzakelijk Calvijn navolgden, vijandigheid van de rooms-katholieken. Van 1562 tot 1598 waren een reeks religieuze conflicten, bekend als de Franse godsdienstoorlogen of Hugenotenoorlogen, slechts het begin waarbij de Hugenoten zich in de bergen verschuilden.
Mogelijk verwijst de term ‘hugenoot’ naar Besançon Hugues, de leider van een religieuze revolutie in Genève, of is het een verbastering van het woord “Eidgenossen” waarmee dan impliciet het zogenaamd niet-Franse karakter van het protestantisme beklemtoond zou zijn. Dat komt ook tot uiting in een herleiding tot het Nederlandse (Vlaamse) ‘Huis der Genooten’. Het woord kan ook afstammen van ‘le Hugon’, wat kwade geest betekent. De katholieken gebruikten de term ‘hugenoten’ als scheldnaam. Later namen de protestanten in Frankrijk deze term als geuzennaam over.
Het Edict van Nantes (1598) kon wat vrede brengen tussen de volgelingen van Calvijn die naar steden als Privas, Aubenas, St. Jean-du-Gard en Anduze reisden.
Afdwinging eenheid in godsdienst
De Richelieu geschilderd door Philippe de Champaigne, 1637 of 1642
De Franse geestelijke, edelman en staatsman Armand Jean du Plessis, Cardinal-Duc de Richelieu et de Fronsac of kortweg Kardinaal De Richelieu, wilde de koninklijke macht versterken en binnenlandse facties vernietigen, door het afremmen van de macht van de adel en door eenheid in godsdienst te willen afdwingen, zodat iedereen schatplichtig zou zijn aan de Rooms Katholieke Kerk.
Hoewel hij een kardinaal was, aarzelde hij niet om allianties aan te gaan met protestantse heersers, en later zelfs met Moslims, om zijn doelen te bereiken, doch in eigen land die protestanten beperkingen op te leggen.
Naar de tradities van het Romeinse rijk en die van de katholieke kerk begon het middeleeuwse streven naar universaliteit te wankelen maar was men er van overtuigd dat er, net zoals in de hemel, een God die het universum domineerde, er op aarde ook een keizer moest zijn die de macht had over aardse vragen en een paus die geestelijke zaken domineerde.
Gedurende de middeleeuwse periode is het Heilige Roomse Rijk er nooit in geslaagd volledige controle (of bestuur) van al zijn gebieden te verkrijgen. De redenen waren in wezen twee: het gebrek aan transport en het gebrek aan passende communicatie.
Een derde reden om rekening mee te houden was de botsing tussen kerk en overheid, of liever tussen paus en keizer. Waar religie onderworpen bleef aan de centrale overheid, zoals in de oostelijke regio’s van het rijk, handhaafde de centrale macht een bepaald niveau van controle. Met de jaren werd de botsing tussen kerk en rijk sterker, en werden meer mensen mondiger. De vernieuwende of verlichtte denkvormen creëerden de voorwaarden voor een toekomstig constitutionalisme en een scheiding van machten die de basis vormen van een moderne democratie. Dit gebeurde in de westelijke regio’s. In deze gebieden verhoogden de verschillende feodale heren hun autonomie door het conflict tussen paus en keizer in hun voordeel uit te buiten waardoor langzaam aan de centrale autoriteit verdween.
Ontluistering door Bijbel in volkstaal en Richelieu’s beleid
De periode van de grootste pracht voor het Heilige Roomse Rijk was onder Karel V. De uitbreiding was enorm: van Oost-Frankrijk tot het huidige Duitsland, van Noord-Italië tot Hongarije, de Tsjechische Republiek en Slowakije, Oostenrijk, België en Nederland. Doordat de Bijbel in de volkstaal tot de mensen kon gebracht worden bracht dit veel huichelarij en valse of onbijblese leer voor het voetlicht. De verdieping in wat de Bijbel werkelijk te vertellen had bracht een achteruitgang op gebied van geloof in de kerkinstelling en begon met de pauselijke verzwakking als gevolg van de protestantse hervorming.
Dit voorkwam de hegemonie in Europa van het rijk van Karel V. In feite begonnen veel lokale heren of landeigenaren met de ontwikkeling van de Reformatie steeds minder de centrale keizer als een agent van God te beschouwen. De pauselijke figuur werd meer en meer in twijfel getrokken, maar eveneens de keizerlijke macht.
Het Heilige Roomse Rijk, dat zich over een groot deel van Europa uitstrekte, had geen controle over alle gebieden onder zijn soevereiniteit. Zoals alle grote rijken uit de geschiedenis, kon de centrale macht niet regeren aan de rand van het rijk.
Zo was het ook voor het Rome der Caesars. (Antonio Gramsci zou deze situatie hebben gedefinieerd als die van een macht zonder hegemonie.)
De Franse katholieken begrepen de risico’s van een wedergeboorte van het Heilige Roomse Rijk, omdat op dat moment de kracht van de protestantse heersers het bevel over het rijk zou kunnen hebben. Hoe zwakker het Heilige Roomse Rijk, redeneerden ze in Parijs, hoe meer Franse veiligheid toenam.
Het was met deze doelen dat Frankrijk de rivaliteit begon te gebruiken die de hervorming bij zijn buren had gecreëerd.
De centrale figuur van dit Franse beleid was dat van kardinaal Richelieu. Vader van het moderne staatssysteem, die het concept van Raison d’Etat (Staatsrede-Staatsräson) theoretiseerde. Richelieu verving de rede van de staat door de middeleeuwse opvatting van morele en universele waarden die nog steeds diep geworteld waren in de Franse politiek. Richelieu ervoer het machtsevenwicht in de strijd tegen de Habsburgers en in een poging een primaat van Frankrijk in Europa te vestigen.
Richelieu’s beleid ontstond in 1618, bij het uitbreken van de Dertigjarige Oorlog. De Duitstalige gebieden van Midden-Europa vormden het grootste deel van het Heilige Roomse Rijk. Deze gebieden waren verdeeld in twee kampen: de protestantse en de katholieke. De strijd bracht de Duitse gebieden tot het uiterste en deed heel wat protestanten en niet Katholieke gelovigen het strijdtoneel ontvluchten en meer naar het Westen optrekken. Buitenlandse legers, Denemarken, Zweden en Frankrijk profiteerden hiervan om het Heilige Roomse Rijk te verbreken.
Richelieu vestigde een machtsevenwicht en compenseerde het Habsburgse evenwicht met de alliantie met de Duitse staten. Maar hij paste ook het principe van de staat toe omdat hij alle middelen gebruikte om de belangen van het land te beschermen. Het medium was de benadering van het katholieke Frankrijk onder leiding van een kardinaal tot de protestantse staten. Bovendien nam de veiligheid van de Franse staat toe.
Richelieu hield de oorlog levend totdat de sterkte van de Habsburgers opdroogde. De overeenkomst met de protestanten werd ondertekend in Alais in 1629. Dit verleende vrijheid van aanbidding aan protestanten die in Frankrijk woonden in ruil voor de Franse alliantie met Duitstalige heersers.
Het echte diplomatieke meesterwerk was de overeenkomst met de koning van Zweden, Gustaaf II Adolf. De koning van Frankrijk Lodewijk XIII en Richelieu besloten het Zweedse koninkrijk te financieren. Dit had een revolutionair effect dat vergelijkbaar was met dat van de Franse revolutie van 1789 destijds.
Het doel was om de omsingeling van Frankrijk te voorkomen en het ontstaan van een grote staat nabij de Franse grenzen te voorkomen. Naast het isoleren van de Habsburgers.
Breking van de machtspositie van de protestanten
In augustus 1627 begonnen koninklijke strijdkrachten La Rochelle te omsingelen, met een leger van 7.000 soldaten, 600 paarden en 24 kanonnen. Het beleg werd geleid door Karel van Valois, Hertog van Angoulême.
Krachtens het edict van Nantes had Hendrik IV aan de protestanten meerdere garnizoenssteden in het zuiden toegekend. Richelieu begreep dat zij een gevaar voor Frankrijk betekenden, omdat zij de koning het hoofd durfden te bieden. Met het Beleg van La Rochelle (Le Grand Siège de La Rochelle) in 1628 brak hij de machtspositie van de protestanten, die al hun privileges verloren, behalve gelijkberechtiging voor de wet en het recht op vrijheid van eredienst.
Het Edict van Fontainebleau op 18 oktober 1685 door Lodewijk XIV van Frankrijk uitgevaardigd, was een herroeping van het Edict van Nantes uit 1598, waarin de vrijheid van de hugenoten (Franse protestanten) was vergroot. Door het Edict van Fontainebleau werden de hugenoten deze rechten weer ontnomen.
Toen in de 17e eeuw voor de protestanten in Frankrijk, de meeste rechten weer werden weggenomen en het Edict van Fontainebleau (1685) alle rechten en beschermingen verwijderde, volgde er ongeveer twintig jaar vervolging. Hervormde aanbidding en privébijbellezingen werden verboden. Binnen enkele weken na het nieuwe edict werden meer dan 2000 protestantse kerken verbrand, onder leiding van Nicholas Lamoignon de Basville, de koninklijke beheerder van de Languedoc, en hele dorpen werden afgeslacht en platgebrand in een reeks verbluffende wreedheden.
In opstand komende Camisards
De Hugenoten die zich verzetten tegen de Franse katholieken droegen een soort linnen kiel of hemd dat in de Occitaanse taal bekend staat als een camisa (chemise), dat boeren in plaats van elk uniform droegen en daarom Camisards werden genoemd.
In de regio Cévennes is er zo hard gevochten om een bepaald geloof te behouden, maar het waren de katholieken die wonnen na een strijd die zoveel levens kostte in de 17e eeuw en in de strijd van 1702 tot 1705, zelfs wanneer het mensen waren die ook in de Drie-eenheid geloofden en hun liefde voor Christus wilden tonen. Die Camisards met 2500-3000 onverschrokken boerenzonen hadden geen kans tegen de 30.000 soldaten van Lodewijk XIV zijn koninklijke leger. Maar ze konden het zo lang houden omdat de Cevennen met zijn toppen van meer dan 1.525 m (5.000 voet) en grotten en schuilplaatsen op afgelegen plaatsen hen veel vooruitgang gaven aan het leger dat geen kennis had van het landschap.
Le Pont-de-Montvert, een gemeente in het Franse Kanton Pont-de-Montvert dat behoort tot het departement Lozère (regio Occitanie) en deel uitmaakt van het arrondissement Florac.
In Le Pont-de-Montvert, in het hart van het Parc National des Cévennes, bracht de inspecteur van de missies en aartspriester Abbé du Chaila, François de Langlade du Chayla (ca. 1647 – 24 juli 1702), terreur over de Cevennen. Degenen die weigerden zich tot het katholicisme te bekeren werden gemarteld.
Gedurende enkele jaren kreunden de protestanten onder de meest wrede vervolging. Dit gaf de Camisards reden om wraak te nemen. Zij doodden de abt in de nacht van 25 juli 1702, wat de aanzet gaf tot het uitbreken van een militante verzetsbeweging tegen onderdrukking en dwangmatige bekering.
Kun je je voorstellen hoe mensen die de Bijbel wilden lezen, het leven moeilijk werd gemaakt?
Om ervoor te zorgen dat niet veel burgers de Bijbel zouden lezen, had het leger het niet beter gevonden om de burgers te verplichten de soldaten onderdak te bieden. Op die manier konden ze een oogje in ’t zeil houden op de burgerbevolking en verslag uitbrengen aan hun superieuren wanneer ze mensen zouden vinden die de Bijbel lazen.
Tegelijkertijd werd de lokale bevolking armer door de soldaten te moeten voeden en onderdak te geven.
+
Vervolg: Opkomend voor Christus #2 Sprekend uit liefde voor Christus
Vindt hier ook te lezen
Mogelijkheid de Bijbel zelf ter hand te nemen
Gods vergeten Woord 6 Verloren Wetboek 5 Ketters
Broeders en Zusters in Christus door de eeuwen heen #4 Volgelingen van Jezus
Broeders en Zusters in Christus door de eeuwen heen #11 Vredelievende waarheidzoekers
Broeders en Zusters in Christus door de eeuwen heen #10 De Inquisitie
Broeders en Zusters in Christus door de eeuwen heen #12 Anabaptisten
Broeders en Zusters in Christus door de eeuwen heen #13 Hutterieten of Hutteriaanse Broeders, Boheemse Broeders en Broederschap van eenheid
16° Eeuwse Broeders in Christus
++
Aanvullend
- Wanneer u een ware volger van Jezus wil zijn #3 Groeiende beweging uit Joodse sekte De Weg
- Horen bij Christus en één worden met Christus
- On-Bijbelse instituut van de kerk
- 500 jaar Evangelieverkondiging, en de verdediging van de Bijbelse leer
- Drie eeuwen onderdrukking bij Hugenoten
- Groep baptisten wijst op belang Reformatie
- Het wonder levend houden
- De wereld van onbijbelse leer #3
- 500 jaar na de ophanging van de 95 stellingen
- Hoogdag voor vele protestanten
- Gewortelden in Christus en factoren voor het succes van de reformatie
- Niet Calvinistisch maar hervormd
- Godsdienst belangrijker dan politiek
- Zijn Beelden een Gevaar of de Redding voor het Geloof?
- Hedendaagse protestanten tegenover Katholieken of de Antichrist
- Geen plaats voor Jezus volgende Joden in Nederlandse Kerk noch in Israël
- Fullness of summer and abundance of harvest found in the satisfying plenitude of life in Christ
+++
Verder aansluitende lectuur
- Die 95 Thesen nach Martin Luther
- Off The Shelf: Humanists and Reformers: Zwingli
- Book Corner – February 2019 (4)
- The preaching of the gospel as central ecclesiology task of John Calvin
- Knowledge of God Stifled or Corrupted – John Calvin / Institutes
- Comparison Between the False Church and the True – John Calvin / Institutes
- Neither the Apostles nor Their Successors May Go Beyond Scripture
- Capire il sistema internazionale: da universalità a equilibrio di potenza
- Quebec election: Richelieu results
- The Forgotten Huguenots: Part 1: Huguenot History
- The Forgotten Huguenots, Part 2: Persecution and the Camisard Call to Arms
- The Forgotten Huguenots Part 3: Revival among The French Prophets
- The French RevolutionLa tombe des camisards [ou Les Prométhées des Cévennes]
Christadelphians
Guestspeaker
Marcus Ampe
Relating to God
Belgian Biblestudents
Christadelphian Ecclesia
